Agresja w przedszkolu

Agresja jest nieodłączną częścią naszego życia. Jest sposobem zwracania uwagi na siebie i na swoje potrzeby. Agresja pozwala na sprzeciwienie się i powiedzenie nie, żeby zachować warunek wytyczenia granic wokół swojej osobowości, aby uchronić się przed wyrządzeniem krzywdy oraz wzmocnić swoje Ja.

Uczenie się społecznych reguł

         Agresywna postawa zwana potocznie przekorą i prowokacją jest u małych dzieci ważną formą agresji, dzięki której dziecko próbuje odeprzeć wszelki sprzeciw, aby dowiedzieć się, gdzie może przeforsować swoją wolę oraz gdzie znajduje się granica, której nie wolno przekroczyć.  Prowokuje reakcje,  aby zobaczyć jak daleko może się posunąć w swoim marudzeniu, aby osiągnąć spełnienie  życzeń, zachcianki, móc rozkazywać zanim zostanie postawiona mu granica.

Tylko wyznaczanie konsekwentnych, ale zrozumiałych granic stwarza ramy, dzięki którym dziecko uczy się społecznych reguł postępowania, może czuć się bezpiecznie.

Problem agresji w przedszkolu

Konflikty są trudnym tematem, nie jesteśmy w stanie przewidzieć każdej kłótni, nie mamy także gotowych modeli rozwiązań . Agresja jest głośna i widoczna, ale jej początek często jest trudny do zrekonstruowania.

 Agresja przeszkadza wszystkim, w kontynuowaniu zajęć w przedszkolu, w trakcie zabawy, przerywane są czynności, tok myśli, zmienia się nastrój w grupie.

Agresja przeszkadza rodzicom w domu. Problemu agresji w domu nie można odbierać rodzicom, muszą oni rozwiązywać go sami.

Czynniki wywołujące agresję

Z badań wynika, że zagrożone agresywnym i pełnym przemocy reagowaniu na agresję są te dzieci które:

Ø     we wczesnym dzieciństwie przeżyły poczucie braku akceptacji, brak ciepła i    

        bliskości

Ø     u dziecka dominowały uczucia bezsilności

Ø     nie zaspokojone zostały u nich potrzeby emocjonalne

Ø     pełne przemocy działania i reakcje były ignorowane lub tolerowane przez

        najbliższe osoby. Nikt nie pokazał im granic takich zachowań

Ø     gdzie rodzice są niekonsekwentni, stosują autorytatywne metody

        wychowawcze ( przemoc rodzi przemoc).

Agresywne starcia mogą mieć różny charakter.

Wyróżniamy 4 grupy agresji:

agresja fizyczna:        bójki, fizyczny atak całym impetem, albo obrona. Różnica

                                     zdań staje się powodem walki,

agresja werbalna:      konfrontacja słowna, która w swojej trafności i

                                     wyrazistości może dotkliwie ranić,

agresja pośrednia lub cicha:     świadome ignorowanie i przesadny brak

                                                     zainteresowania sygnalizuje antypatię,

agresja relacji:         negatywne wypowiedzi bezpośrednie do lub pośrednio o

                                   ofierze nadszarpują stosunki dziecka z jego rówieśnikami

                                   lub jego odczuwanie społecznej przynależności i

                                   akceptacji.

Przyczyny agresywnych zachowań

1.     Agresja z przyczyn obrony własnej osoby i własności.

2.     Agresja eksploracji społecznej-gdzie dziecko testuje swoją przestrzeń

        działania by stwierdzić , jakie jest jego miejsce w grupie.

3.     naśladowanie agresji- dziecko może zaatakować kogoś tylko dlatego, że

        przed chwilą zaobserwowało jakieś agresywne zachowanie, które przyniosło

        oczekiwany skutek, wybiera tę strategię , aby z sukcesem wyjść z konfliktu,

        w jakim się znalazło.

4.     Agresja grupowa- ma dwa warianty, w pierwszym wariancie skierowana jest  

        na wroga swojego zespołu, do którego przynależy dziecko, których

        członkowie bronią siebie, swoich kolegów lub swoich interesów. W drugim

        wariancie, gdy jeden członek grupy zostaje wykluczony w agresywny sposób

        ze swojego zespołu.

5.     Agresja w sytuacji bez wyjścia w panice-powstaje w czasie zabawy, gdy

        dziecko zostaje przyciśnięte do ściany, zaczyna się bać w sytuacji, gdy

        wszyscy do niego podchodzą, uderza wówczas najbliżej stojącą osobę.

6. Agresja w formie zabawy- w tej sytuacji należy obserwować twarze dzieci,  gdy się uśmiechają ,wtedy jest to tylko zabawa, gdy robią groźne miny, czy też widać na ich twarzach złość, to już nie jest zabawa.

Co robić w przypadku konfliktu?

 Istnieje sztywna reguła:

• Przerwać walkę, rozdzielić dzieci, zwrócić się do dzieci-nazywając je po  imieniu, a potem wspomnieć o ich złości, strachu lub rozczarowaniu.
• Korzystnie jest podejść do miejsca walki, zakończyć bójkę, stanąć między dziećmi, stanowczo, ale spokojnie z nimi porozmawiać i dotknąć ich.
• Imiona sygnalizują, że mamy na myśli właśnie te osoby, że do nich się zwracamy.
• Stanowczy, spokojny ton głosu pokazuje, że osoba dorosła panuje nad całą sprawą, zna wyjście z tej sytuacji.
•  Dotyk pozwala bezpośrednio wyczuć uspokojoną i silną obecność dorosłego człowieka.

Po pedagogicznej interwencji trzeba kontynuować pewne działania bardzo indywidualnie.

1.      niektóre dzieci potrzebują tylko wsparcia, fizycznej bliskości z dorosłym,

2.     niektórych nie wolno dotykać, ponieważ byłby to dla nich zbyt blisko

        kontakt, zbyt groźny. Bliskość w tym przypadku musi być zasygnalizowana   

        słowami i spojrzeniem,

3.      inne dzieci muszą przez chwilę  pod kontrolą dorosłego szaleć dalej, aby

         inne uczucia w ogóle miały jakąś szansę.

Potrzebujemy reguł- niewłaściwe zachowanie zawsze musi mieć konsekwencje.

1.     Należy dążyć do osiągnięcia płaszczyzny rozmowy i wyjaśnienia konfliktu.

        Pytania bezpośrednie, kierowane do dziecka nie mogą być oskarżające
        lecz okazujące zainteresowanie. Nie chodzi o wykrycie  winnego lecz o 

         rozwiązanie konfliktu.

2.     Ważne są jasne reguły przeciwko agresywnemu zachowaniu. Wszyscy

        powinni z góry wiedzieć, jakie działania są uważane za niewłaściwe oraz co

       się stanie, gdy postąpimy wbrew ustanowionym regułom.

3.     Dążymy do tego, aby sposoby zachowania prowadziły do nawiązywania

        podtrzymywania więzi oraz wzmacniały spójność grupy poprzez: witanie się,

        żegnanie, uśmiechanie, pocieszanie, obdarowywanie, proszenie,dziękowanie,

         oferowanie swojej pomocy, proszenie o pomoc, przepraszanie, itp.

4. Obniżenie agresji poprzez alternatywy, takie jak: dąsanie się, aby skłonić

     atakującego do ustępstwa, kreatywność w rozwiązywaniu problemu,

     kompromisy, próby pojednania, uspokojenia, interwencja „wyższego

     rangą” dziecka.

Literatura: Gabriele Haug – Schnabel. „Agresja w przedszkolu“

Poradnik dla rodziców i wychowawców. Wyd. JEDNOŚĆ. Kielce 2001